Als ik de ideale overheid zou kunnen vormgeven, dan zou ik kiezen voor een grenzeloze overheid. In deze tijd, met de toestroom van vluchtelingen en de teloorgang van Schengen, is het misschien vreemd om te pleiten voor een grenzeloze overheid. Voor mij is de grenzeloze overheid een plek waar talent optimaal kan groeien en bloeien. Waar creatieve ideeën niet meer ingekaderd worden door regels. Waar we verder komen door scheidslijnen los te laten. Ik neem je graag mee naar mijn ideale overheid, waarbij ik put uit voorbeelden uit de praktijk van nu en alvast kijk naar de toekomst.
De ideale overheid gaat over grenzen heen
De grenzen binnen de overheid vervagen al. De grenzeloze overheid gaat in eerste instantie over het vervagen van grenzen tussen organisaties. Taken van het Rijk gaan over naar de gemeente. Voor grote maatschappelijke vraagstukken wordt steeds vaker samenwerking gezocht tussen overheidsorganisaties, maatschappelijke organisaties en burgers.
Toenadering tot het bedrijfsleven vanuit de gedachte van co-creatie komt langzaam op gang. De tweede grens is die op het niveau van mensen, de individuele medewerkers. Hier zit de echte innovatie. De grenzeloze overheid betekent namelijk ook dat ambtenaren over hun eigen grenzen heen kijken. Verder kijken dan hun rol en functie. Hoe kun je je eigen verantwoordelijkheid nemen als mens en ambtenaar buiten de eigen functie? Het gaat hier over innoveren door nieuwe kaders te zoeken.
De ideale overheid stimuleert mobiliteit
De grenzeloze overheid kan alleen succesvol zijn als mobiliteit gestimuleerd wordt. En daar is draagvlak voor, zeker onder jonge ambtenaren. Ik zie het in mijn eigen omgeving. De overheid van de toekomst zal zich moeten aanpassen aan de veranderende behoefte van haar werknemers. In de zomer van 2015 toerde ik samen met mijn bestuur van FUTUR Jonge Ambtenaren Netwerk door Nederland. Op bezoek bij verschillende overheidsorganisaties, op bezoek bij tientallen ambitieuze (jonge) ambtenaren. En zo hoorde ik een ambtenaar bij de provincie Overijssel zeggen: “Ik zou wel heel graag een keer op een ministerie willen meelopen.” En zo zei de ambtenaar op het ministerie van Binnenlandse Zaken: “Laat mij in gesprek gaan met andere jonge mensen bij de lagere overheid.” De Twentse jonge ambtenaren deden een rechtstreekse oproep aan minister Blok: “Kom kijken hoe wij hier in Twente als (jonge) ambtenaren flexibel de verbinding zoeken tussen overheid, het bedrijfsleven en de culturele sector.”
Zelf sta ik op het snijvlak van bedrijfsleven, communicatie en overheid. Als communicatieadviseur bij een adviesbureau dat zich binnen overheidsland begeeft. Als adviseur beweeg ik mij in verschillende organisaties en haal ik de inspiratie voor mijn vak bij verschillende mensen. Het dwingt je voortdurend om die ‘frisse blik’ te behouden. Ik heb bewust voor een adviesbureau gekozen omdat ik juist die mobiliteit zo belangrijk vind. Ik denk dat passie voor de overheid niet noodzakelijkerwijs binnen een bepaald dienstverband hoeft te liggen.
Jonge ambtenaren willen verder kijken dan hun eigen werkplek. Gelukkig begint het indelen van eigen werktijden al steeds normaler te worden. De roep om verantwoordelijkheid te mogen nemen over de eigen werktijden en de eigen ontwikkeling klinkt ook steeds duidelijker. Jonge mensen vinden ontwikkeling en mobiliteit belangrijk. Soms worden ze ook noodgedwongen in deze situatie gezet. Bij een gebrek aan vaste contracten, moet je ook continue in beweging blijven. Met een onzekere situatie tot gevolg of de overstap naar een baan buiten de overheid. De overheid op de toekomst moet dit niet tegengaan maar meegaan in de beweging.
De grenzeloze overheid komt van binnenuit
Het is ook noodzakelijk voor de toekomst van de overheid dat deze frisse blik ook van binnen komt. Want een organisatie kan niet alleen draaien op de snelle jongens van buiten of de talentvolle trainees rechtstreeks uit de collegebanken. De wil tot een grenzeloze overheid moet van binnen komen, en ik geloof dat die wil er ook is, bij jong en oud.
En het gebeurt ook al. Een mooi voorbeeld vind ik Brabant Mobiel. Een pool van ambtenaren die flexibel ingezet wordt bij verschillende organisaties in West-Brabant. De opdrachten halen ze zelf binnen. Belangrijk is dat de gemeentesecretaris achter hen staat en hen de eigen verantwoordelijkheid laat nemen.
Een ander voorbeeld komt uit de eigen koker. Onlangs zijn we met een aantal jonge mensen van RadarAdvies het initiatief Jong Sociaal Domein begonnen. Een netwerk om young professionals werkzaam bij overheidsorganisaties, adviesbureaus, onderzoekinstellingen, zorginstellingen en onderwijs met elkaar te verbinden. Op laagdrempelige wijze streven wij ernaar om tot een vernieuwende visie op het sociaal domein te komen. We leggen contact met elkaar zonder teveel in grenzen te denken.
Voorbeelden als deze overtuigen mij dat de behoefte er is, maar dat er ook ruimte en durf nodig is. Van managers, bestuurders, directeuren en ministers. Bij de overheid van de toekomst is die visie er. Ambtenaren gaan kijken in het bedrijfsleven en nemen resultaatgerichtheid mee terug. Mensen van buiten nemen een kijkje bij de overheid en nemen innovatieve ideeën terug naar de praktijk.
De grenzeloze overheid is nu
Verandering kun je het beste bewerkstelligen door gewoon te gaan beginnen. Door samen na te denken over de grote uitdagingen van nu en vervolgens ook de handen uit de mouwen te steken. De grenzeloze overheid is al in wording. We zien het in de initiatieven die jonge ambtenaren door het hele land nemen. In mijn droom van de ideale overheid wordt dit een brede beweging.
Deze column verscheen eerder in het boek 10voordeoverheid.